Seramiğin teknikleri nelerdir?

Seramik
» Seramik Teknikleri

Seramikte kullanılan genel teknikler aşağıdadır. Seramikte güzel görünüm
esas olduğu için teknikler oldukça kolaydır. Bu teknikleri uygulamak
için gereken temel malzeme aşağıdaki gibidir;

· Kil
· Çalışma tezgahı
· Cetvel
· Bıçak
· Tahta seramik aletleri
· İki adet çıta

Temel tekniklere geçmek için aşağıdaki dersleri sırayla
inceleyebilirsiniz;

1.Parmak yöntemi
2.Sosis tekniği
3.Plaka tekniği
4.Bordür yöntemi
5.Boyama ve fırınlama

Ayrıca torna yapmak için gereken malzemeler şunlardır;
·Bir torna aleti
·Kalın misina
·Sünger ve halkalı seramik aletleri
Torna ile ilgili aşağıdaki dersleri sırayla inceleyebilirsiniz;
1. Ortalama
2.Şekillendirme
3. Son Düzeltme

Parmak yöntemi,

Seramiğin ilk yöntemi sayılabilir. Bu yöntemde, küçük bir çanak yapmak
için, yoğrulmuş çamur parmakla şekillendirilir. Herhangi bir kesme,
yapıştırma yapılmaz. Yuvarlak bir çamurla başlanır. Bu çamur, ortasından
parmakla bastırılır ve bastırdıkça dışarı doğru açılan çamur, daha çok
şekillendirdikçe ince duvarlı çanak biçimini alır. Bu işlem yapılırken
ağız kısmında çatlaklar oluşabilir, bunlar elle yedirme suretiyle yok
edilebileceği gibi estetik amaçlı olarak olduğu gibi de bırakılabilir.

Bu yöntemde, asıl olan şekil değil daha sonra yapılan boyamadır. Daha
çok, sır boyası tercih edilir ve tek renkli boyamadan ziyade, çok renkli
ve karışık desenli boyama yapılır. Yapılan formlar küçük olabileceği
gibi, gayet büyük boyda formlar yapmak ta olasıdır.

Sosis yöntemi

Seramikte en temel yöntemlerden birisidir. Çamuru tanımak için olduğu
kadar çamurla düzgün ve kolay bir form çıkarmak için de uygun bir
yöntemdir. Bu yöntemde amaç, kalınlığı olan bir yüzey yaratmaktır. Bu
tanımın içine, kutudan vazoya, tabaktan kalemliğe değişik şekiller
girebilir. Örneğin bir kutu yapmak isteniyorsa, buradaki temel mantık,
duvar örme mantığıdır. Kutunun yüksekliği, yavaş yavaş artırılır,
kutunun duvarları adım adım yükselir. İstenen yükseliğe ulaşıncaya kadar
da bu işleme devam edilir. Burada, duvar örerken kullanılan tuğlanın
yerini, sosisler alır. Sosisler üst üste konarak duvar oluşturulur.

Yoğrulmuş olan çamur, elle sosis şekline getirilir. Bu aşamada özenli ve
düzgün sosisler yapmak önemlidir. Tezgah üzerinde elle, yaklaşık serçe
parmak kalınlığına gelinceye kadar yuvarlatılarak inceltilen çamur, daha
sonra bükülerek iki ucu birbirine yapıştırılır. Kutunun şeklinin
silindirik olduğunu kabul edersek, sosislerin yuvarlak olması gerekir.
İki ucu birleştirilen sosisleri yuvarlak, simit şekline getirip üst üste
yapıştırarak kutunun duvarı oluşturulabilir. Sosisleri giderek büyüyen
ya da küçülen boylarda seçerek kutunun çapı değiştirilebilir. Bu da
yükseldikçe genişleyen veya daralan kutular yapmayı olanaklı kılar. Bu
kutunun tabanını yapmak içinse, çamur bir merdaneyle açılır. Açılan bu
çamurdan taban boyutunda bir parça kesilir ve bu taban sosislerden
yapılmış olan duvara yapıştırılır. Böylece kutunun şekli verilmiş olur.

Bu aşamadan sonra yapılacaklar, yapanın kendi isteklerine göre değişir.
Sosisle yapılan bir kutunun duvarları boğumlu olacaktır. Bu boğumları
birbirine yedirerek duvarları düzleştirmek mümkündür. Hem içi, hem dışı
düzeltilen kutu, bundan sonra kabartma ve süslemelerle daha estetik bir
hale getirilebilir. Kabartmalar, çamuru oyarak veya çamura parçalar
yapıştırarak oluşturulabilir. Çamur yapıştırırken, ince ayrıntılı bir
parça yapıştırmak yerine, kaba hatları belli olan kabartma parçası
yapıştırılır, ince ayrıntıları, çamur bir iki gün oda sıcaklığında
kuruduktan sonra, yarı sert bir kıvama gelince verilir. Islak çamur
çalışılırken çapak yapacağı ve verilen formu çabuk kaybedeceği için,
çamur sertleşmeden ayrıntı vermek çok güçtür.

Plaka yöntemi

Amaç olarak sosis yöntemine benzerlik gösterir. Yine yüksekliğe sahip
bir kap yaratmak için kullanılan bir yöntemdir plaka tekniği. Ancak bu
sefer formun yüksekliği kat kat eklemeyle değil, yan yüzeyi ayrıca yapıp
yan yüzey ile tabanı oluşturan parçayı birleştirerek oluşturulur.

Bu yöntemle, silindirik veya prizmatik şekiller oluşturmak mümkündür.
Ancak yuvarlak hatlı formlarda sosis yönteminin avantajları vardır.
Örneğin plaka yönteminde, yan duvarların şekli düzdür, bombeli bir biçim
vermek zordur. Bombe için sosis yöntemi çok daha avantajlıdır. Plaka
yönteminin avantajı, düz duvarlı işlerde öne çıkar. Yan duvarların hızlı
ve ölçülü yapılabilmesi gibi özellikler, plaka tekniğini sıkça
kullanılan bir yöntem yapar.

Teknik olarak plaka tekniği, basit bir tekniktir. Örnek olarak bir
prizmatik kutu verilecek olursa, taban ve dört yan kenar yapılıp
birbirine yapıştırılır. İstenirse bir kapak ta eklenebilir, ancak bu
kapak kururken kenarlarını germe ve piştikten sonra kutuyla aynı
miktarda küçülmemesi nedeniyle uyumsuzluk gibi sorunlar çıkarabilir.
Kutunun tüm duvarlarının aynı kalınlığa sahip olması için, bu duvarların
(plakaların) kesildiği kilin kalınlığı sabit olmalıdır. Bunu sağlamak
için iki çita kullanılır. Bu çıtanın kalınlığı 1cm civarında olmalıdır.
Çıtalar birbirinden yaklaşık 25cm uzak olacak şekilde paralel olarak
konur. Daha sonra çıtalar çamurla kenarlarından desteklenir, böylece
çamur ittirince kayması engellenir.

Kil ilk olarak elle bastırılır ve kalınlığı azaltılır. Araya kil
konduktan sonra merdane ile açılmaya başlanır. Kilin kenarlardan dışarı
taşmamasına dikkat edilir. Çamur kalınlığı çıtanın seviyesine inince,
merdane iki çıtanın üzerinde yuvarlanarak gibi eşit yükseklik sağlanır.

Daha sonra bu kil plakası çıtaların arasından çıkarılarak içinden
istenen diktörtgen parçalar istenen ölçülerde kesilir; simetrik duvarlar
keserek oluşturulur.

Bu parçalar, yan yüzeyleri tabana yapıştırmak suretiyle birleştirilir.
Bunun için çentiklenen yapışacak yüzeylere, daha sonra 'tutkal' sürülür
ve parçalar birbirine sıkıca bastırılır. Ama sağlamlığı artımak için
araya ince bir sosis konarak bu iki yüzeye de yedirilir. Duvarlar
yapıştırıldıktan sonra kendi aralarında temas eden tüm yüzeyler
birbirine yedirilerek son şekil verilir.

Son şekil verilirken, köşelerin yuvarlatılması, kenarların hatlarının
keskinliğinin giderilmesi ve iki kenara sap eklenmesi mümkündür. Bu
şekilde yapılan formun üzerine daha sonra kabartma eklemek ve değişik
boyama yapmak ta yaygın bir uygulamadır.

Torna

Torna yapmak için, ayakla veya bir motorla döndürülen bir tornaya
ihtiyaç vardır. Torna yapmak için plastik bir çamur kullanılabilir.
Çamurun içinde sert bir parçacık olmaması, eli acıtmaması açısından
önemlidir. Çamur iyi yoğrulmazsa, torna yaparken çamurun yıkılma
ihtimali artar, bu nedenle tornada kullanılan çamur mutlaka iyice
yoğrulmalıdır.

Yoğrulan çamur bir top şekline getirilir ve tornanın ortasına
sabitlenir. Bu sabitleme hızla tornanın üzerine çamur topunu fırlatmakla
olabileceği gibi, yukarıdan bastırarak ta yapılabilir. Sabitlenen
çamur, tornanın merkezine simetrik olacak şekilde elle düzeltilir, zira
torna yaparken öncelikli amaç çamuru ortalamaktır, yani çamuru tornanın
merkezi dönme ekseni olacak şekilde simetrik hale getirmektir.

Artık torna dönmeye başlar, çamur biraz ıslatılır ve dönen çamura elle
baskı uygulanır. Bu uygulanan kuvvet ile, çamur ellerin şeklini almaya
çalışır, çamur döndüğü için her noktası sabit olan ele temas eder; yani
eğer eller sabit tutulursa çamur da simetrik olur, ortalanır. Kısaca,
eller ne kadar iyi bir biçimde hareket ettirmeden çamura kuvvetle
bastırırsa, çamur da o kadar çabuk ortalanır. Ortalama esnasında iki
temel hareket vardır; birisi çamuru yükseltme, diğeri alçaltma.

Çamur bir yükseltilir, bir alçaltılır ve bu hareket arka arkaya birkaç
kez tekrarlanırsa çamur ortalanacaktır. Alçaltma, bir elle yukarıdan dik
olarak bastırırken diğer elle yandan çamuru destekleyerek yapılır. Bu
şekilde kısaltılan çamur, sonra yükseltilir. Bu hareket iki elin avuç
içiyle çamura yandan bastırmasıyla yapılır. Yandan basınç uygulanan
çamur, gidebileceği tek yer olan yukarıya doğru gider ve böylece çamur
yükselir. Bu hareketin tekrarıyla, kendi ekseni etrafında simetrik dönen
bir çamur elde edilir.

Bundan sonra ortalanan çamurun ortasından aşağı doğru bir delik açılarak
şekillendirme aşamasına geçilir

Şekillendirme için, çamurun ortasından aşağı doğru başparmak bastırılır
ve ortada parmak kalınlığında bir kanal açılır. Aslında bu şekil çok
kalın duvarlı bir saksı gibi düşünülürse tek yapılması gereken bu duvarı
inceltmektir. Bu inceltme işlemi çamuru içten ve dıştan sıkıştırarak
yapılır. İki taraftan sıkıştırılan çamur, yukarı doğru gidince,
bastırılan kısmın duvarı incelir. Ancak duvarın tamamı inceltilmek
istendiği için, bu iki taraftan bastırma hareketi, yukarıda da
uygulanır. Bunun için içten ve dıştan kuvvet uygulayan parmaklar, torna
dönerken yavaşça yukarı doğru çekilir, böylece yukarı giden çamur da
inceltilerek incelik yukarı taşınır. Bu harekete formun en alt
seviyesinden başlanır, en yukarıda bitirilir.

Çamurun yüksekliği artar ve kalınlığı azalır. Ancak bu inceltme işlemi
itinayla, ani hareketlerden kaçınarak yapılmalıdır. Küçük bir
dikkatsizlik, çamurun simetrisinin bozulmasına yol açar. Duvarları
inceltildikten sonra, çamurun hala kalın olan yerleri, inceltilerek
artan çamur yukarı doğru taşınabilir. Daha sonra tahta aletler veya
sünger yardımıyla, fazla çamurlar ve kalınlıklar temizlenir. Bundan
sonra istenen form verilebilir.

Burada iki temel alternatif vardır; genişletmek veya daraltmak. Ellerle
dışarıdan işeri doğru bastırılan çamur daralır. Örneğin formun ağzı dar
olacaksa, iki elle ağzının kenarları içeri bastırılır. Veya geniş bir
ağız istenirse, iki parmak içeri sokulup ağız dışarı çekilebilir. Tüm bu
ortalama ve şekillendirme esnasında, iki el daime birbirini tutmalıdır,
böylece ellerin birbirine göre hareket etmesi önlenerek, çamurun
simetrisi korunur. Sadece ağız değil, formun herhangi bir yeri, dıştan
iki elle boğarak daraltılabilir.

En son olarak, eğer ağzın şekli bozuksa veya her tarafı aynı yükseklikte
değilse, bu kısım bir misina yardımıyla düzeltilir. İki ele sıkıca
dolanan misina, yukarıdan ağza değdirilip orada kısa süre sabit tutulur.
Bu şekilde, ağızdaki fazlalıklar kesilir ve düzgün bir ağız elde
edilir. Bunun yanı sıra, formun yüzeyi en son bir süngerle torna
dönerken düzeltilebilir.

Şekillendirmesi biten çamur, tornadan ayrılır. Ancak başta tornaya
sıkıca yapıştırıldığı için, tabandan çamur kesilerek ayrılır. Kesme
işlemi yine iki ele sıkıca sarılmış misinayla yapılır. Misina tornanın
tablasına bastırarak formun tabanından geçirilir. Bu işlem ardarda
birkaç kez yinelenerek formun tabla üstünde kayarak kenara gelmesi
sağlanır. Kenara gelen form elle kaldırılır ve kurumaya bırakılır.

Bir süre kuruyan form, daha sonra son düzeltmeleri yapmak için tekrar
tornaya konur.

Yaklaşık iki-üç gün kuruyan form, tam kurumadan önce son düzeltmeleri
yapmak için tekrar tornaya konur. Önce taban sonra ise ağız kısmı ve iç
yüzey düzeltilir, bu nedenle form önce kafa üstü konur. Ancak bu sefer
su kullanılmaz, kuru çalışılır. Yapılan ise, formdan fazla çamurları
temizleyerek son şekli vermektir. Bunun için form, tornaya konur ve
kaymasın diye, çamurla kenarlarından tablaya tutturulur.

Formu tam olarak ortalı koymak önemlidir, bu yüzden simetri kontrol
edilir. Eğer ortalıysa düzeltme safhasına geçilir. Bu aşamada önce metal
aletler sonra ise cila için tahta aletler kullanılabilir. Torna
dönerken çamura şekillendirici alet yaklaştırarak istenen bölegelerdeki
fazla çamur temizlenir. Alet sabit tutulurken, dönen çamur aletin
değdiği yerlerde ince talaş şeklinde kopar ve pürüssüz temiz bir yüzey
kalır. Tabanda bu şekilde halkalar oluşturulabilir, aynı zamanda
kururken artık kalan parçalar temizlenir. Tabandan sonra yan duvarlar
temizlenir ve tahta aletlerle cilalanır. Bu aşama bitince, form ters
çevrilir, bir daha çamurla tablaya simetrik olarak tutturulur ve bu
sefer ağzı ve iç duvarları aynı şekilde düzeltilir ve cilalanır.

En son yüzeyler set bir sünger veya benzer bir yüzeyle parlatılır.
Bundan sonra istenirse sap eklenebilir. Ayrıca bir sosisten hazırlanan
sap, çentikleyerek forma yapıştırılır ve yedirilir. Bu şekilde istenen
form elde edilmiş olur.

Son düzeltmede dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, duvarları fazla
incelterek kırmamak ve yavaş hareket etmektir. Hızlı bir hareket,
kontrolsüz miktarda çamur kesilmesine neden olabilir ve bu aşamada çamur
eklemesi olmadığı, sadece çamur kesilmesi olduğu için geri dönülmez
sonuçlara neden olabilir.