Çizgi Film Sanatı

Çin’in ve Türklerin eski gölge oyunlarına dayanan çizgi film, 19.
yüzyılın başlarında Fransız Emile Reynaud’un çalışmalarıyla hız kazandı.
Emile, “Theatre Optique” adında Paris’te ilk sinema salonunu açtı. 1830
senelerinde, resimleri hareket ediyormuş gibi gösteren bâzı oyuncaklar
yapıldı. Bu oyuncaklar, 1832’de Joseph Plateau adlı bir Fransız ve
“hayat tekerleği” anlamına gelen Zoetrope’un yapımcısı Pierre Devignes
tarafından geliştirildi. 1930 senelerinde ses ve desenin az bir zaman
sonra da rengin bulunmasıyla çizgi film bütün dünyâya yayıldı.

İlk çizgi film denemelerini 1908 senesinde Fransız Emile Cohl yaptı.
Beyaz bir kâğıt üzerine siyah renkle çizdiği çöpten adamlarını filme
aldı. Ancak projeksiyonda negatif film kullanarak siyah fon üstünde
hareket eden beyaz figürler elde etti. Bunu, Amerikalı Winson Mclav
“Gertie the Trained Dinasaur” adlı filmi tâkib etti. 1913-17 yılları
arasında ise, dünyada yeni sanatçılar ve yeni filmler ortaya çıktı.
Artık seyirci, çizgi filmi bir eğlence çeşidi olarak görüyordu.

Sesli sinemanın ortaya çıkmasıyla, çizgi filmde yeni bir altın dönem
başladı. 1923 senesinde stüdyosunu kuran Walt Disney (1901-1966) “Mickey
Mouse-Miki Fare” adlı ilk sesli filmini ve “Donald Duck= Vakvak Kardeş”
dizisini ve nihâyet “Snov White and the Seven Dwarfs= Pamuk Prenses ve
Yedi Cüceler” adlı uzun bir çizgi film yaptı. Disney’in hayvan tiplerine
insan karakteri vererek, gerçeğe yakın bir biçimde filme hareketlilik
kazandırması ve çocukları eğlendiren, güldüren, canlı ve müzikli oyunlar
sergilemesi, kısa sürede şöhret bulmasına sebeb oldu. Disney’in bu
çalışmalarını, Norman Mc. Laren, Alex Alexieff ve Claire Parkef gibi
kimseler yeni tekniklerle tâkib ettiler.

İçinde bulunduğumuz asırda, film yapımı oldukça pahalı olmasına rağmen,
yine de bütün dünya ülkelerinde gelişmekte ve yayılmaktadır.

Çeşitli gösteriler ve yarışmalar yapılmakta, üniversitelerde ve
okullarda film ile ilgili dersler konmaktadır. Çizgi film, artık
eğlendirici olmaktan ziyâde, çeşitli tanıtım vâsıtası ve reklâm görevi
yapmaktadır. Bu konuda dergi ve kitaplar yayınlanmakta, okullarda
eğitici filmler, propaganda filmleri yapılmaktadır.

Türkiye’de sinema sanatının gelişmesiyle birlikte, çizgi filmde de yeni
bir gelişme göze çarpıyor. İstanbul Reklâm Ajansı, değişik bir takım
çizgi film hazırlatmak için, bâzı karikatür sanatçılarını kadrosuna
alarak çalışmalarına başladı. Hazırladıkları bâzı çizgi filmler çok
basit olmasına rağmen, büyük ilgi gördü. Bu ajans, yurt dışından bâzı
sanatçıların getirdiği yeni teknikleri alarak, çalışmalarına hız verdi.
Bu arada Radar Reklâm bir animasyon bölümü açarken Ali Ulvi de bâzı
ressamlarla Kare Reklâm ismini verdikleri yeni bir stüdyo kurdular.
Stüdyo Çizgi, yeni film çalışmalarına başlarken, öte yandan Ferruh Doğan
ve Oğuz Aral gibi isimler, Canlı Karikatür adını verdikleri bir stüdyo
kurarak “Koca Yusuf” ve “Direklerarası” filmlerini çizdi. Bütün bu
stüdyolar, reklâm filmlerini hazırlamak maksadıyla kurulmuştur. Yer yer
başarılı olan stüdyolardan, bir kısmı zamanla dağıldı.

Çizgi film, çok sabır ve titizlik gerektiren bir sanattır. Zîrâ birkaç
dakikalık bir film gösterisi yapmak için, binlerce resim çizmek gerekir.
Yapımının zorluğuna rağmen herkes tarafından televizyonda ilgiyle
seyredilmektedir. Bu ilgi üzerine TRT, yabancı kaynaklı çizgi filmler
getirmeye başladı. Bu arada kendi sanatçılarımıza yerli çizgi film
hazırlatma çalışmaları başlatılmakla beraber yetersiz kalmaktadır.
1987’den sonra Kültür Bakanlığının kendi kahramanlarımızı çizgi film
yaptırma çalışmaları, devâm etmekte, yeni bir takım stüdyolar
açılmaktadır. Türkiye’de ilk defâ büyük bir kuruluş kendi adına kendi
millî konularını işleyecek bir çizgi film atölyesi kurdu. Türkiye
Gazetesi Radyo Televizyonunun bir ünitesi olarak vazîfeye başlayan TGRT
Animasyon “Abdullah” isminde 15’lik deneme filminden sonra “Deli Balta”,
“Kemankeş-Dayıbey” çizgi filmini de tamamlayarak bu sâhada bir boşluğu
doldurmaya aday olduğunu ispatladı.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Canlandırma teknikleri: Çizgi film sanatçıları, kendi sanatlarıyla
ilgili her şeyi sahalarında kullanmışlardır. Çok çeşitli teknikler
uygulamış ve zamanla bu durum değişik türlerde devam etmiştir.
Kullanılan malzemeye göre, canlandırma örnekleri de değişmiştir. Çizgi
film, özel ışıklı animasyon masalarında tasarlanıp çizilir. Çizimde
selüloit yapraklar kullanılır. Selüloitin saydamlığı çizimi
kolaylaştırmaktadır.

Çizgi filmin en bilinen tekniği “Celanimation” tekniğidir. İkinci bir
çizgi film tekniği, asetat kullanmadan doğrudan kâğıtlara çizilip
boyayarak hazırlanan “Paper Animation” tekniğidir. Bunlardan başka;
Simplified Cel System, üç boyutlu bir teknik olan Kukla filmler, Clay
Animation, Object Animation= Nesnelerle yapılan animasyon, Kolaj
(Collage) ve Kinestasis ile bizdeki Karagöz oyununu andıran Kesme
Animasyon (Cut Dut) ve Silüet Animasyon, Kum Tekniği, Time-Lapse
Animation, Cameraless Animation, Computer Animation, Pixilation,
Rotoscoping ve Pın Screen teknikleri mevcuttur.

Çizgi filmde araç ve gereç olarak; çeşitli kalemler, boyalar, standart
delikli kâğıt, pim ve zımba, asetat, ışıklı masa, kamera ve kadraj
(çerçeve) kullanılır.

1970’li yıllardan başlayarak 1980 ve sonrasında bilgisayar ve video
âletlerinin gelişmesi, çizgi film için yeni bir imkân getirmiştir. Bütün
dünyâda çizgi film yapımı yeni metodlarla hızla artmaktadır.

Çizgi filmin safhaları:

1. Sinopsis: Senaryonun ana teması doğrultusunda, senarist ve yönetmen
tarafından hazırlanır.

2. Story-board (Resimli senaryo): Yönetmenin düşündüğü çizgi film
sahneleridir.

3. Timing (Zamanlama): Plânlanan sahnelerin süresinin tesbitidir.

4. Fon müziği: Filmin atmosferine ve ritmine göre besteci tarafından
hazırlanır.

5. Lay-out: Yönetmen veya vazifelendireceği bir yardımcı tarafından
story- board’a uygun olarak dekor ve tiplerin son şeklini almasıdır.

6. Animasyon (hareketlendirme): Story board’daki hareketli sahneler
animatörler tarafından gerçekleştirilir.

Bir sâniyelik çizgi film elde edebilmek için 24 kare resim çizmek
lâzımdır. Gözümüzün görme özelliğinden faydalanarak daha az resimle (24
kare yerine 12 kare çekim yapılmaktadır).

7. Dekorlar: Bacg-round Story-board’daki sahnelerin geri plânları,
hâdiselerin geçeceği yer ve mekanlar, Bacg-roundcular tarafından
çizilir.

8. Kopya ve renklendirme: Animatörlerce hazırlanan hareketli figürler,
çini mürekkeple veya fotokopi ile asetat’a kopye edilir.
Renklendirmeciler tarafından boyanır.

9. Görüntüleme: Çizgi filmi meydana getiren şahıslar ve hâdiseler
geçeceği mekanlar, çekim plânına göre tek kare çekim yapılabilecek bir
kamera yardımıyla 8 mm-16 mm-35 mm veya video olarak görüntülenir.

10. Kurgu: Görüntü, ses, gürültü, müzik, Story-board’a göre yerlerine
konur.

11. Eşleme: Değişik seslerin sahnelerdeki dozlarının ayarlanması.

12. Laboratuar: Çekim video dışında film olarak yapılmışsa,
negatiflerden pozitif filmler elde etme.