DOS İşletim Sistemi

PC (Personal Computer-Kişisel
Bilgisayar)�lerde kullanıla gelen işletim sistemini
eski işletim sistemlerinden, artık çoğu kullanıcı doğrudan kullanmasa da
Windows PC�lerimizin hala bir kenarında öyle veya böyle duran MS-DOS�tan
başlayacağız. Kimi işletim sistemi kavramlarını da DOS�u anlatırken ele
alacağız. Onun için, DOS kullanmasanız bile DOS sayfalarına bir göz atmanız iyi
olur.


DOS�un,
kullanıcıya sistemi değişik şekillerde kontrol etme olanağı veren kesimi, �User Command Processor�
(Kullanıcı Komut İşlemcisi) olarak adlandırılır. DOS, makinenin değişik
bileşenlerine ve giriş/çıkış birimlerine yönelik bir dizi fonksiyon ve özel
komut da içerir. Bu komut ve fonksiyonların bir kısmını kullanıcılar doğrudan
kullanabilir, bir kısmı ise uygulama yazılımları tarafından kullanılırlar.
Bazıları da herkes tarafından.


Diyelim,
bir yazı yazdınız ve diske kaydediyorsunuz. Kelime işlemci (yazıyı yazdığınız
program), doğrudan diskle ilgili bir iş yapmaz, sadece işletim sisteminin
diskle ilgili fonksiyonlarını kullanır. Dolayısıyla bu fonksiyonun DOS�ta
herhangi bir şekilde değiştirilmesi, bütün yazılımları doğrudan etkiler. Bazı
yazılımlar, işletim sistemini atlayıp, doğrudan donanım bileşenlerine erişerek
işlem yaparlar.


PC�nizde
kurulu olan DOS işletim sistemi, şu modüllerden oluşur:


=purple]· ROM-BIOS : ROM�da (salt okunur bellek)
saklı temel giriş-çıkış sistemi.[/size]


· AÇILIŞ KAYDI : Diskte bulunan ve
bilgisayarın �bootstrap� işlemini
gerçekleştirebilmesini sağlayan küçük ve basit bir kayıt. Bu kayıt kalıcı
değildir, yani PC�niz çalışırken, RAM�da durmaz.


· IO.SYS ile MSDOS.SYS (ya da IBMBIO.COM ile
IBMDOS.COM) : DOS�un sistem dosyaları. ROM-BIOS�taki
programların ekleri olarak görülebilecek bu dosyalar, çevre birimleriyle ilgili
ek işlemleri yerine getiren programları içerir. Diskinizin ana dizininde
bulunan bu dosyalar gizlidir, yani DIR (listele) komutuyla onları göremezsiniz.


· COMMAND.COM : Bu dosyanın içerdiği
sistem programının temel işlevi, DOS üzerinde çalışırken kullandığımız
komutları yorumlamak ve yerine getirmektir. COMMAND.COM, disk üzerinde bulunur,
gizli bir dosya değildir, yani DIR komutuyla görünür. Ana bellekte, makine
çalıştığı sürece saklanan COMMAND.COM�unuz silinir ya
da bozulursa, PC�niz açılmaz...


Dikkat
: Bir kullanıcı olarak sizin bu sistem
dosyalarıyla herhangi bir şey yapmanız söz konusu değildir. Sadece kavramsal
olarak, bu dosyaların ne işe yaradığını bilmeniz yeter. Her ihtimale karşı, bu
sistem dosyalarının bir yedeğini alırsanız, çok iyi edersiniz...


CONFİG.SYS
DOSYASI : Sistemle ilgili dosyaları ve bilgisayarın
kullanabileceği donanım parçalarını tanıtmak için açılışta yüklenen dosyadır.
Herhangi bir kelime işlemci ile dosya çağrılır ve kullanıcı tarafından gerekli
değişiklikler yapılabilir.


AUTOEXEC.BAT
DOSYASI : İşletim sistemi yüklendikten sonra çalıştırılmak
istenen programlar ve komutlar bu dosyada bulunur. Herhangi bir kelime işlemci
ile dosya çağrılır ve kullanıcı tarafından gerekli değişiklikler yapılabilir.

DOS İşletim Sisteminin Bilgisayarın Açılışında
Yüklenişi




Bilgisayar
ilk açılışında ROM bellek test edilir ve okunur. Daha sonra RAM belek test
edilir, sorun çıkarsa ekrana mesaj verir ve işletime geçmez.


Bellek
testinden sonra A disket sürücüsünü kontrol eder ve takılı disket yok ise C
diskinden işletim sisteminin belleğe yüklenmesi işini yapar ve var olan
aygıtlarının tanınmasını sağlayan IO.SYS ve MSDOS.SYS gizli dosyalarını yükler.


Konfigürasyon
dosyası olan CONFIG.SYS yüklenir. Daha sonra COMMAND.COM dosyasını ve
AUTOEXEC.BAT dosyasını yükler. Bilgisayar açılmış olur ve ekrana C:\> çıkacaktır. Bundan sonra DOS
komutlarının uygulanması yapılabilir.


Şayet
A sürücüsünü test ederken disket takılı ise ve DOS işletim sisteminin dosyaları
mevcut ise A sürücüsünden açar ve ekrana A:\> yazar.


A
sürücüsüne takılı diskette DOS işletim sistemi yüklü değilse ekrana şu mesajı
verir.


Non-System Disk Error


Replace and press any key
when ready


Bu mesajdan
sonra A sürücüsünde sistem disketi olmayan disket çıkartılır; ya bir tuşa
basılır ve C sürücüsünden bilgisayarın açılması sağlanır ya da DOS işletim
sistemi yüklü olan disket takılır ve bir tuşa basılarak A sürücüsünden
bilgisayarın açılması sağlanır.


Bilgisayarın C sürücüsünden açılmaması : DOS
işletim sistemi yüklenmemiş olabilir. DOS işletim sisteminin dosyaları bozulmuş
olabilir ve yeniden yüklenmesi gerekir veya disk bozulmuş olabilir.


Bilgisayarı
açarken C sürücüsünde veya A sürücüsünde takılı olan diskette AUTOEXEC.BAT
dosyası bulunmuyor ise ekrana tarih ve zaman bilgisi gelir ve ENTER tuşuna
basılarak bu satırlar geçilir ve bilgisayar açılır.


=purple]Sürücü Değiştirme[/size]


C
sürücüsünde iken A sürücüsüne geçmek için A: yazılır enter
tuşuna basılır.


A sürücüsünde
iken A sürücüsüne geçmek için C: yazılır enter tuşuna basılır.


Dosyalara İsim Verilmesi


DOS
işletim sisteminde dosyalara en az 1 karakter en fazla 8 karakterlik isim ve
uzantısı 3 karakter olarak verilir. Dosyalara uzantı ismi verilmeyebilir ancak
bazı durumlar var ki mutlaka uzantı ismi vermek zorunludur. Dosya ismi ile
uzantısı arasına mutlaka nokta (.)
karakteri konulmalıdır. Dosya adı içerisinde ve uzantısında boşluk karakteri
kullanılmaz.


Dosya
uzantısı bize o dosya hakkında bilgi verir. Bazı dosya uzantılarının kısaca
anlamı şöyledir:


EXE :
Uzantısı bu olan programlar doğrudan çalışırlar.


COM :
Bu programlarda doğrudan çalışırlar.


BAT :
Toplu işlemler için DOS komutlarını içeren programlardır.


SYS :
DOS işletim sisteminde sistem dosyası.


TXT :
Yazı (text) içeren dosya.


DAT :
Veri (data) içeren dosya.


HLP :
Konu ile ilgili açıklamalar, yardım bilgileri içeren dosya.


* ve ? karakterleri
DOS komutlarında, dosya veya uzantı ismi içerisinde yer alırlar. Joker karakter olarak kullanıldıklarında :


1. * karakteri, dosya isminde 1 ila 8
arası karakteri; dosya uzantısında kullanılıyor ise 1 ile 3 arası karakteri
temsil eder ve ne olursa olsun anlamını verir.

2. ? karakteri, bulunduğu pozisyondaki
bir tek karakteri temsil eder ve ne olursa olsun anlamını verir.