Abdullah Cevdet

ABDULLAH CEVDET


9 Eylül 1869'da Arapkir'de doğdu. 29
Kasım 1932'de İstanbul'da yaşamını yitirdi. Osmanlı siyaset
adamı ve düşünür. Jön Türk hareketi ile 2'nci Meşrutiyet
döneminin düşünce yapısında önemli etkisi oldu. Mamuret'ül-Aziz
Askeri Rüşdiyesi ve Kuleli Askeri Tıbbiye İdadisi'ni
bitirdi. Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne'ye girdi. Dindar bir kişi
olarak yetişmesine rağmen,
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]da yaygın olan biyolojik
materyalizmden etkilendi. "Fünun ve

Felsefe"
kitabı 1897'de Cenevre'de basıldı. Bir felsefe kitabı olan bu eserinde
İslam uleması ile biyolojik materyalist düşünürlerin görüşlerini
bağdaştırmaya çalıştı. Rusya'dan gelen popülist akımın etkisiyle
siyasetle ilgilenmeye başladı. 1889'da İttihad-ı Osmani Cemiyeti'ni
kurdu. Bu cemiyer daha sonra İttihat ve Terakki adını aldı. Bir kaç kez
tutuklandı. Bir süre okuldan uzaklaştırıldı. 1894'te tıbbiyeyi bitirdi,
Haydarpaşa Hastanesi'nde göreve başladı. Kısa bir süre Diyarbakır'a
gönderildi. Diyarbakır İttihat ve Terakki şubesini kurdu.
Ziya Gökalp
ile tanışıp örgüte girmesini sağladı. 1895'te bozgunculuk suçlamasıyla
tutuklandı, Trablusgarp'a sürüldü. 1897'de Paris'e kaçtı. Jön Türk
hareketi içindeki bölünme sırasında Ahmed Rıza Bey grubuna katıldı.
1987'de Cenevre'ye giderek Jön Türkler'in merkezi yayın organı olan
"Osmanlı" gazetesini çıkardı. Batı
eserlerinden çeviriler yaptı. Giyom Tel'i çevirdi. 2'nci
Abdülhamit'le yapılan anlaşma uyarınca para alarak yazmamama
sözü verdi. Ertesi yıl Trablusgarp ve Fizan'daki siyasi
tutukluların affı karşılığı tekrar yazmama sözü verdi ve
Viyana Sefareti doktorluğuna atandı. 1903'te Avusturya'dan
sınırdışı edildi. Cenevre'ye geçip "Osmanlı" gazetesini
tekrar yayınlamaya başladı. "İçtihad" dergisini çıkardı, bu
ismi taşıyan bir yayınevi kurdu. Halkı Batı kültürü
doğrultusunda eğitmek amacıyla eserler yayınladı.

1904'te Osmanlı Sarayı'nın baskıları sonucu İsviçre'den de
sınırdışı edildi. İçtihad'ı Mısır'a taşıdı, etkinliklerini
Kahire'de sürdürdü. "Adem-i Merkeziyet" cemiyetinin üyesi
oldu. Bilimsel
makaleler yazdı. 1906 Erzurum ayaklanmasında
halkı başkaldırmaya çağıran bildiriler hazırladı. 1910'da
İstanbul'a döndü. 1911'de İçtihad'ı yayınlamaya başladı.
Dergi, yayınlanan

dinsel içerikli
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
nedeniyle sık sık kapatıldı. İttihatçılara karşı tutumunu sürdürdüğü
için 1914'te derginin yanını durduruldu. "İkdam" gazetesindeki
yazılarıyla ekonomide özel girişimlerin geliştirilmesini ve
anglo-sakson eğitiminin yararlarını savundu. Mütareke döneminde
İngiltere yanlısı bir tutum izledi. İngiliz Muhibleri Cemiyeti'nin
kuruluşunda aktif rol oynadı. Kürt Teali Cemiyeti'nde çalıştı.
Bahailiğin bir dünya dini olarak kabul edilmesini istemesi tepkilere
yol açtı. Mütareke dönemindeki etkinlikleri nedeniyle Cumhuriyet
döneminde devlet işlerinden ömür boyu uzak tutulması kararlaştırıldı.
Yaşamının bundan sonraki bölümünde şiir kitapları yazdı, İçtihad
dergisini yayınladı. Batı'dan belli bilgi ve teknolojiler aktarılırken,
geleneksel değerlerinde korunması gerektiğini savundu. Ekonomik ve
toplumsal kalkınma için seçkin kafaların seçilerek özel [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]le yetiştirilmesini
önerdi. İslam dinini düşünceyi kısırlaştırmak ve ulusal
uyanışı engellemekle eleştirdi. Osmanlı milliyetciliği
anlayışı yerine, imparatorluk içindeki tüm ulusların
eşitliğine dayalı bir birlik görüşünü savundu. Cumhuriyet
döneminde de Arap harfleri yerine Latin alfabesinin
kullanılmasını savundu, kadınların toplumsal yaşama
katkılarının artırılmasını destekledi. Psikoloji, sosyoloji,
eğitim ve[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] alanında pek çok çeviri yaptı. Mevlana'dan
bazı parçalarla, Hayyam'ın rubailerini Türkçeleştirdi.


BAZI ESERLERİ

Hadd-i Tedib (1903)
Ahmet Rıza Bey'e Açık mektup (1903)
Kahriyat (şiirler, 1906)
Dimağ ve Melekât-ı Akliye'nin Fizyolociya ve Hıfzıssıhhası
(1919)
Cihan-ı İslama Dair Bir Nazar-ı Tarih ve Felsefi (1922)
Adab-ı Muaşeret Rehberi (1927)